CAMİLER

Cemaleddin Ferruh Darülhadisi (Taş Mescit): Çankırı'da Selçuklu Dönemi'nden kalma en önemli yapıdır. Anadolu Selçuklu Hükümdarı I. Alâeddin Keykubat zamanında Çankırı Atabeyi (Valisi)  Cemalettin Ferruh tarafından 1235 yılında Darüşşifa, 1242 yılında yanına   ilave olarak bir darülhadis inşa ettirmiş böylece  Çankırı'da  sağlık kurumlarının ilk kurucusu olmuştur.  Şifahane moloz taştan yapılması sebebiyle tamamen yıkılmış,  Halk dilinde  Taş Mescit olarak isimlendirilen  dâr-ûl hâdis  kısmı ise günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. Ayrıca alana daha sonra dönemin önemli Mevlevihanelerinden birisi de inşa edilmiş ise de bu yapı da zamana yenik düşerek yıkılmıştır.
Mimari özelliğinin yanı sıra Taş Mescit’e önem kazandıran bir diğer husus ise, biri yapı üzerinde, diğeri heykel görünümünde olan iki adet figürlü taş parçanın varlığıdır. Birbirine dolanmış iki yılanın tasvir edildiği ve günümüzde “Tıp Sembolü” olarak kullanılan birinci parça yapı üzerinde bulunmaktadır. Halen Çankırı Müzesinde sergilenen ikinci parçada ise günümüzde “Eczacılık Sembolü” olarak kullanılan kupaya dolanmış yılan figürü bulunmaktadır.

Taşmescit yanında bulunduğu bilinen ancak  günümüze sadece fotoğrafları ulaşan Çankırı Mevlevihanesi ile temel kalıntıları bulunan şifahane bölümü Vakıflar Genel Müdürlüğünce aslına uygun olarak yeniden inşa edilmiştir. 

İmaret Camii: Kitabesinden 1397 M. yılında Candaroğlu Kasım Bey tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Mimari bakımdan özelliği olmayan yapı moloz taştan yapılmıştır. 1916 yılında onarılmıştır. Kesme taştan olan minaresi, yıkılma tehlikesi geçirmesi üzerine geçmiş yıllarda sökülmüştür. Cami'nin haziresinde, Kasım Bey ve eşi olan Çelebi Mehmet’in kızı Sultan Hatun’un kabirleri bulunmaktadır. 

Büyük (Sultan Süleyman) Camii: Mimar Sinan Döneni yapılarından olan Camii, Kanuni Sultan Süleyman'ın emri ile Sadık Kalfa tarafından inşa edilmiştir. Sülüs Hat'la yazılı Kitabesinde; "Buyurdu yapmağa isna yılında Bunu Sultan Süleyman tali-ül hayr Münadi görecek hayretle hatmin Didi tarihi ya cami-ul hayr" dörtlüğü yazılıdır. 1522 yılında başlayan inşaatın 1558 yılında tamamlandığı bilinmekle birlikte neden bu kadar uzun sürdüğü konusunda bilgi bulunmamaktadır. Kare planlı olan Cami üzerinde ortada bir büyük tam kubbe ile bu kubbenin dört tarafında birer yarım kubbe bulunmaktadır. Bu kubbeler dört paye ve duvarlar arasındaki kemerlere oturmaktadır. Duvarları ve minaresi kesme taş, kubbe üstleri kurşunla kaplıdır. Cami'nin içi rokoko üslubu ile süslenmiş, bunların araları hat örnekleriyle bezenmiştir. Mihrab istalaktidlidir, zengin bir görünümü vardır. Minber'i taştan yapılmıştır. Kürsüsü köşeli ve gövdesi yuvarlaktır. Kapı söveleri mermer olup kemerleri kilit taşı, içleri oluklu konsol halinde çıkarılmıştır. Son cemaat yeri, dört sütuna dayanan üç kubbe ile örtülü ve iki tarafında istalaktidli mihrap nişleri bulunmaktadır.Merkez İlçe Mimar Sinan Mahallesinde bulunan Cami 1992 ve 2015 yıllarında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore ettirilmiştir.




Ali Bey Camii: Merkez İlçe Ali Bey Mahallesi'ndedir. Kitabesinden 1609 yılında yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Büyük Cami’den sonra ikinci taş yapıdır. Mihrap ve mimberi alçıdan ve süslemesizdir. Minarenin gövdesi tuğla, kaidesi kesme taştandır. İlk yapının tamamen yıkılarak sonradan yeniden yapıldığı bilinen Cami, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore ettirilmiştir. 


Yeni Camii: Merkez İlçe'de Mimar Sinan Mahallesi'ndedir. 1720 yılında Hacı Mehmet tarafından yaptırılmıştır. Çok yalın, mescit planlı bir yapıdır. Duvarları moloz taş, çatı ahşap ve kiremit örtülüdür.


Mirahor Camii: 1797 yılında Tüfekçibaşı İsmail Ağa tarafından yaptırılan Cami, Merkez İlçe'de Karatekin Mahallesi'ndedir. Mihrap ve mimberi süslemesiz, çatı ahşap ve kiremit örtülüdür.

Karadayı Köyü Camii: Merkez ilçe Karadayı köyünde bulunan cami Osmanlı Dönemine ait olup güneydoğu duvarında 1237 H. (1821 M.) tarihi yer alır. Boyuna dikdörtgen planlı ahşap tavanlı kiremit çatılıdır.

Gölez Köyü Eski Camii: Eldivan İlçesi Gölez Köyü'nde bulunan; giriş kapısı üzerindeki taş kitabesi silindiğinden yapılış tarihi bilinememektedir. Kare planlı ve pandantif geçişli kubbe ile örtülü iken kubbesinin yıkılması üzerine ahşap çatı ile kapatılmıştır. Son cemaat yerinin yıkılması sebebiyle giriş kapısının eşiği yukarıda kalmıştır. Minare, kuzeybatı köşede, kare kaideli, silindirik gövdeli ve pabuçluktan yukarısı yıkıktır. Duvarlar kireç taşı, doğu cephede bulunan pencerelerin korkulukları taştandır. Mihrabı taştan ve kavsarası dört sıra mukarnaslıdır. Niş kısmında geometrik desenler, ilk mukarnas dizisinde rozetler görülür. Yapı Vakıflar Genel Müdürlüğünce restore edilmiştir.

Dalkoz Köyü Aşağı Mahalle Camii: Bayramören İlçesi'nde bulunan; 19. Yüzyıl ortalarında Alaybeyli Ali Ağa tarafından yaptırılmıştır. Yapı, boyuna dikdörtgen planlı ve bağdadi kubbelidir. Kubbe dıştan alaturka kiremit kaplı çatı ile örtülüdür. Son cemaat yeri ile kıble cephesine bitişik minare 1966 yılında yapılmıştır.

Ören Köyü Camii: Çerkeş İlçesi'nde bulunan; 17. yüzyılın ilk yarısında IV.Murat’ın lalası Mirza Bey tarafından yaptırılmıştır. Dışa taşkın su basmanı üzerine kare planlı ve tek kubbelidir. Son cemaat yeri 1944 yılında yıkılmış, köy halkınca yapıya uyumsuz şekilde yenilenmiştir. Duvarlar kesme taştan, yer yer devşirme taş ve tuğla da kullanılmıştır. Vakıflar Genel Müdürlüğünce 1958 yılında onarılmış ve minaresi yenilenmiştir.

Karamürsel Köyü Camii: Kızılırmak İlçesi'nde bulunan; Vakfiyesine göre 1879 yılında yapılmıştır. Dışa taşkın su basmanı üzerine ahşap tavanlı ve kiremit çatılıdır. Duvarlar kum taşından örülmüştür. Son cemaat yerinin üst katı 1984 yılında camekanla kapatılmıştır. Minaresi yoktur. Kitabesine göre 1839 yılında inşa edilmiş olan Sakarca Köyü Camii, 19. Yüzyıl eseri olan Kızılırmak Merkez Camii ve mermer kitabesi okunamadığı için yapılış tarihi bilinemeyen Yukarı Alagöz Köyü Camii, Karamürsel Köyü Camii ile benzer özellikleri taşımakta olup aynı tip malzeme ile yapılmışlardır.

Doğu Mahallesi Camii: Korgun İlçesi'nde bulunan; Muhtemelen 19. Yüzyıl yapısı olan cami kare planlı ve bağdadi kubbelidir. Son cemaat yeri ve minaresi bulunmayan caminin duvar ve kubbesindeki kalem işleri Tosyalı Ali Usta tarafından yapılmıştır.

Pazar Camii: Kurşunlu İlçe Merkezi'ndedir. Camii 15. yüzyılda, minare, kitabesine göre 1717 yılında inşa edilmiştir. 1943 yılında son cemaat yeri yıkılan cami 1982 yılında tamamen restore edilmiştir. Kare planlı ana mekan, sekizgen kasnağa oturan tuğladan basık bir kubbeyle örtülüdür. Mihrap, istalaktidlidir. Minarenin kaidesi kesme taştan, çok köşeli gövdesi tuğladandır. Cami yakınında kesme taştan tek gözlü bir köprü yer almaktadır.



Dumanlı Beldesi Camii: Kurşunlu İlçesi'ne bağlı beldede bulunan; Minare kaidesindeki kitabeye göre cami 18. yüzyılda Şaban Ağa tarafından yaptırılmıştır. Batı cephe giriş kapısı iç alınlığındaki kitabeye göre de 1897 yılında Sultan Abdülmecit adına, zamanın Çerkeş Kadısı Tosyalızade Ali Vefa Efendi tarafından onarımı yaptırılmıştır. Yapı kare planlı ve bağdadi kubbelidir. Doğu ve batı cephelerinde yer alan iki ayrı kapıdan girilir. Duvarlar kesme taştan örülmüş, kıble cephesinde yer alan bir madalyon içinde Sultan Abdülmecit’in Tuğrası bulunur. İçteki kalem işleri Tosyalı Usta tarafından yapılmıştır.

Taşkaracalar Beldesi Camii: Kurşunlu İlçesi'ne bağlı beldede bulunan; Cami, minare kitabesine göre 1611 yılında inşa edilmiştir. Yapı boyuna dikdörtgen planlı, ahşap tavanlı, alaturka kiremit çatılı ve moloz taş duvar örgülü olup, ahşap tavanı cevizdendir. Tavanın ortasında yer alan altı kollu Mühr-ü Süleyman motifi sedeflerle işlenmiştir.




Canbazzade Ahmet Efendi Camii: Orta ilçesinde bulunan cami 1802 yılında Canbazzade Ahmet Efendi tarafından yaptırılmıştır. Kare planlı caminin üst örtüsü sekizgen kasnak üzerine düz ahşap tavanlı ve dıştan kiremit çatılıdır. 




Dodurga Beldesi Camii: Orta ilçesi Dodurga beldesindedir. Mihrap yönünde uzunlamasına planlıdır. Düz ahşap tavan ve kiremit çatılıdır. Ortada ahşap göbek ve tavanı dolaşan yazı şeridi dikkati çeker. Yakınındaki çeşmeden sadece kitabe kalmıştır.  Kitabe tarihi 1271 H. (1854 M.) olduğuna göre cami de bu dönemde inşa edilmiş olmalıdır.

Bayındır Köyü Camii: Orta ilçesi Bayındır köyündedir. Ortaköylü Mustafa Usta tarafından 1307 H. (1889 M.) yılında yapılmıştır. Kare planlı üzeri sekizgen yüksek kasnaklı çatıyla örtülüdür. Kadınlar mahfelinden ahşap merdivenlerle çıkılan ve yüksek kasnakta yer alan galeri kısmı yapıyı çepeçevre dolanmaktadır.

Paşasultan (Ulu) Camii: Şabanözü ilçesi Sağlık Mahallesindedir. İlk örneklerini XIII. Yüzyılda gördüğümüz Beylikler Döneminde de yapımı yaygınlaşan ahşap direkli camilerdendir. Caminin orijinal harimi mihrap yönünde uzunlamasına planlı ve üç sahınlıdır. Kuzey güney yönünde atılmış kirişler mihrap yönüne dik, her birinde üç adet iki sıra ahşap sütun tarafından taşınır. Kirişler üzerinde konsollar yer alır. Konsollar üzerinde yer alan kirişler üzerinde ise doğu batı yönünde atılmış ahşap direkler tavanı oluşturmaktadır. Orta sahın diğer sahınlara göre daha yüksektir. 1977 yılında son cemaat kısmına ikinci bir ibadet kısmı eklenmiştir.